تهدیدات زیست محیطی سواحل دریای خزر

یادداشت:مریم وریج کاظمی -بیشتر آلودگی در دریاها از سواحل شروع می شودکه توسط انسان و با تغییرات اقلیمی ابعاد وخیمی به خود می گیرد. تهدیدات زیست محیطی سواحل به طور مستقیم حیات وحش ساحلی- دریایی و اکوسیستم ها را در معرض طیف وسیعی از اقدامات تخریبی قرار می دهد. در این راستا یکی از بزرگترین معضلات کنونی سواحل دریای خزر (کاسپین) ورود بی ضابطه وسایل نقلیه به سواحل حتی در داخل خط ساحلی است که چرخه آلودگی دریا را تقویت و زیست آبزیان را با خطراتی مواجه می سازد.

با توجه به اینکه سواحل جنوبی خزر میزبان گونه های در حال انقراضی از پرندگان آبزی و فُک خزری است، تأثیرات حضور دائمی انسان در زیستگاه آنها می تواند به مهاجرت و کاهش تعدادشان بینجامد؛ از این رو اختصاص دادن مکان های دور از اجتماعات انسانی برای ادامه حیات شان ضروری به نظر می رسد.

از سوی دیگر، نبود زیرساخت هایی برای دپو زباله و دیگر آلاینده ها در زمان اسکان مسافران در سواحل می تواند به طور فزاینده ای وقایع حاد پزشکی را گسترش دهد. به هر حال سواحل آلوده برای افرادی همچون ماهیگیران و شناگران که در تماس مستقیم با آب کثیف یا شن و ماسه هستند، خطرات جدی برای سلامتی ایجاد می کند که شایع ترین آن بیماری های گوارشی و تنفسی است.

همچنین تغذیه پرندگان و آبزیان از زباله های پلاستیکی کوچک می تواند خطر خفگی و مرگ آنها را در پی داشته باشد. ضمن اینکه اکثر زباله ها و آلاینده‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی به اعماق دریا منتقل می شوند که علاوه بر از بین رفتن ماهی های استروژنی، جلبک ها، پلانکتون ها و سایر ارگانیسم‌های آبزی، در ترانزیت و تجارت دریایی هم اختلالاتی ایجاد می کنند.

به گفته پژوهشگران از آنجایی که زباله‌ها در آب دریا و اقیانوس هابه آرامی در طی سال‌ها تجزیه می‌شوند و برای انجام این کار از اکسیژن استفاده می‌کنند، در نتیجه با کاهش سطح اکسیژن روند نابودی آبزیان هم تسریع می شود. همچنین هنگامی که مقدار زیادی کاهش اکسیژن در منطقه ای از دریا اتفاق می افتد، می تواند به یک منطقه مرده تبدیل شود که هیچ جاندار دریایی توان زنده ماندن در آن را ندارد که البته این موضوع همراه با سیلاب ها که سطوح بالایی از آلودگی نظیر رواناب های فاضلاب را از سواحل به دریاها انتقال می دهد، تشدید می شود.

تمام معضلاتی که شرح آن رفت، با تحت تاثیر قرار گرفتن از آلودگی بالای دریای خزر-که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست- بستر بالقوه ای را برای افزایش تهدیدات زیست محیطی فراهم می کند.

لازم به ذکر است دریای خزر به عنوان یک مخزن آبی بسته بین پنج کشور قرار دارد که از لحاظ تهدیدات زیست محیطی فراوانی بخصوص آلودگی نفتی و فاضلاب شهری-کشاورزی تحت فشار است، از این رو صیانت از آن یک ضرورت ملی برای هر یک از کشورهای ساحلی به شمار می آید.با تاکید بر این نکته که در حال حاضر با افزایش جمعیت و تغییرات غیر قابل انکار آب و هوایی، تخریب منابع طبیعی که به طور مشترک بین کشورها قرار گرفته، به طُرق مختلف بر صلح و امنیت تأثیر می گذارد، لازم است دستگاه های ذی ربط قوانین منسجم و پایداری را برای نواحی ساحلی شمال ایران تدوین و اجرا کنند چراکه مطمئنا در آینده نه چندان دوربا تهدیدات بسیاری از جمله پیشروی و یا پسروی خطوط ساحلی، ایجاد لکه های نفتی و زباله ای، گسترش کشند سرخ، خالی شدن سواحل از شن و ماسه، افزایش هزینه های پاکسازی، خسارت اقتصادی بر کسب و کارهای ساحلی و صنعت توریسم و.. مواجه خواهیم بود.

*پژوهشگر ژئوپلیتیک و فعال محیط زیست