آداب و رسوم برگزاری مراسم چلّه شو در شهرستان بابل

ندای تجن- در آخرین شب از فصل پاییز، مردم شهرستان بابل این شب را به عنوان (چلّه شو)، و بلندترین شب سال جشن می گیرند.

واژه یلدا از ریشه سریانی به معنی ولادت و میلاد، و کنایه از زایش فصل زمستان و زایش خورشید، و در زبان فارسی به معنی بلند است. همچنین واژه دی با واژه پهلوی (ددو) از ریشه (دا) به معنی آفریدن، میلاد و تولد است، که نوعی پیوستگی بین این کلمه ها وجود دارد.

بر اساس باورها و اعتقادهای محلی در (شب چله بزرگ) یا (یلدا شو)، که از جمله جشن های زمستانی است، مردم بابل ساعاتی پس از غروب آفتاب، برای به جای آوردن صله رحم، به دیدار خویشان و آشنایان خود می روند.

(چله شو) یا یلدا شو، در گذشته به صورت سنتی و در کنار کُرسی، با شب چَره برپا می شد.  اکنون (چله شو) بدون کرسی، و با همان شیوه های سنتی با حضور افراد خانواده و بستگان، معمولا در خانۀ بزرگِ هر خانواده برگزار می شود، و بزرگ ترها خاطراتی از دوران زندگی و شبهای سردِ چله های قدیم را برای دیگران بیان می کنند.

در این نشست ها، رسم بر این است که با نیت افراد حاضر،  تفال دیوان حافظ به وسیله یکی از حاضران انجام می شود، و به شرح کوتاهی از آن می پردازد.

تناولِ شب چَره شامل: شیرینی، زولبیا و بامیه، تنقلات، میوه به ویژه هندوانه، ازگیل، انار، انگور، پرتقال و سیب در این شب، و بیدار بودن تا نیمه شب از جمله آداب و رسوم (چله شو) است.

از شیرینی های محلیِ رایج در چله شو در بابل، پخت شیرینی های خانگی، که برای شگون تهیه می شود، به ویژه (بیشتی زیک) است، که آن را با کنجد، روغن، مغز گردو و شکر تهیه کرده، و  با چای گرم تناول می کنند. جِلّاب، برنجک یا بادونه، آب دندون، کُماج، نان های محلی و تَندیرِ نون از دیگر شیرینی های محلی رایج در این شب خاطره انگیز در شهرستان بابل است.

عده ای معتقدند که تناول میوه های سرد در  چلّه شو بدان علت است که چلّه سرما بر آنان گرم و خُرّم خواهد شد.

روز بعد از یلدا شو را که نخستین روز از ماه دی، و شروع فصل زمستان است، خُرّم روز یا خرام روز (زاد روز خورشید) می نامند.

اگرچه اکنون با پیشرفت علم و فناوری برخی از جوانان خود را با وسایل جدید ارتباطی سرگرم می کنند، اما این آداب و رسوم نیکِ سنتی و معنویِ برگرفته از خِرد و تجربۀ نیاکان ماست، همواره نشانۀ تقویتِ صله رحم، استحکام خانواده ها، ترویج مودّت و همبستگی بین اقوام و خویشان بوده، که امروز برخی از پیشینۀ اصیل این نشست های پرطراوت و خانوادگی، بسی غافل مانده، و سرها در گریبان است.

چله شو، یلدا شو و یا شب یلدا، از شبهای مانا و پرخاطره در نخستین شب ورود به زمستان و حرکت به سوی نور و روشنایی بیشتر، و طولانی شدن روز و روشنایی، از روزِ یکم دی است، که باید آن را به عنوان سنتی دیرین و ماندگار گرامی داشته و جشن بگیریم.